Wat is de impact van een skivakantie?
Elke reis heeft een ecologische impact, daar kunnen we niet omheen. Ook een skivakantie dus. Nikolas (oprichter van Sustainable Family) vertelt je alles over de milieu- en klimaatimpact van zo’n skireis en geeft je ook tips om die van jou zelf een pak duurzamer te maken.
Ondertussen zijn mijn vrouw en ik al bijna 10 jaar op zou naar het verlagen van onze voetafdruk bij het reizen. Meer en meer voelden we aan dat we voor een echt vakantiegevoel niet perse naar de andere kant van de wereld hoefden. Sindsdien namen we nog maar een enkele keer een vlucht. In 2015 vervingen we onze CNG wagen door op een elektrische auto, waarmee we al roadtrips deden doorheen heel Europa. En in 2020 maakten we onze eerste fietsvakantie. We vertrokken van thuis uit voor een trip van 1.000 km door Nederland. En toch kozen we dit jaar om richting skioord te trekken en nog eens op de latten te gaan staan.
Klimaatimpact van een skivakantie
Als we het hebben over de impact van een skivakantie, kunnen we gaan kijken naar verschillende factoren. Zullen we beginnen bij de klimaatimpact? Dat die er is, dat staat vast en gaan we dus zeker niet ontkennen. Je ski’s of snowboard erbij nemen en vertrekken naar de sneeuw heeft hoe dan ook een impact op het klimaat.
En als we praten over klimaat, hebben we het over de energie die zorgt voor klimaatopwarming. En een skivakantie zonder energie? Dat zou niet werken. Energie is er nodig voor onder andere verwarming voor de gasten in alle verblijfplaatsen, sneeuwkanonnen, sneeuwruimers en uiteraard ook de liften.
Sneeuwkanonnen
Wanneer er weinig sneeuw valt , vertrouwen veel gebieden op hun sneeuwkanonnen. Dat zijn toestellen waarmee kunstmatige sneeuw kan worden aangemaakt. Op het eerste zicht, lijkt dat niet zo ecologisch verantwoord. Maar is het echt zo erg?
Eerst en vooral de harde cijfers: gemiddeld 30% van de sneeuw in skigebieden is kunstsneeuw en een sneeuwkanon verbruikt hoe dan ook water en energie, maar in de praktijk is dat best weinig. Zo’n moderne sneeuwmachine heeft voor 1 m³ sneeuw, 1 kilowatt uur (kWh) aan energie nodig. Om je een idee te geven van hoeveel dat nu net is, maken we even de vergelijking met een auto. Een gemiddelde auto kan met 1 kWh ongeveer 5 km rijden.
Gemiddeld heeft een skiër voor één dag skiplezier, zo’n 2 m³ sneeuw nodig. Als je elke dag 10 km met de auto rijdt, is dat dus evenveel. En een retourvlucht naar de Caraïben met 200 passagiers aan boord vraagt 1,5 miljoen (!) kWH. Met die hoeveelheid kan je dus 100 hectare piste (ongeveer 140 voetbalvelden) een volledig winterseizoen van kunstsneeuw voorzien.
De energie die gebruikt wordt voor sneeuwkanonnen kan trouwens 100% hernieuwbaar zijn. In ongeveer 90% van de gevallen komt kunstsneeuw ook effectief van hernieuwbare bronnen. Wij kozen expliciet voor Paradiski in Frankrijk, omdat ze daar hernieuwbare energie gebruiken. Check dus op voorhand even je skigebied.
Skiliften
Dan heb je natuurlijk de skiliften, volgens veel mensen de grote boosdoener. Ze gebruiken inderdaad een pak meer dan een sneeuwkanon, maar ook hier opnieuw: herbruikbare energie kan hiervoor gebruikt worden. Veel skigebieden in de Alpen werken bijvoorbeeld met energie van waterkrachtcentrales, maar ook zonnepanelen of windmolens zijn opties.
Sneeuwruimers
We gaan niet rond de pot draaien: sneeuwruimers zijn alles behalve duurzaam en hebben een impact op het klimaat. Ze rijden namelijk zo goed als allemaal op diesel en verbruiken veel meer dan pakweg een gewone auto. Dat is dan meteen een tip die we aan de skisector kunnen geven. Als sneeuwruimers elektrisch zouden rijden, of op waterstof, zou dit een pak ecologischer zijn.
Klimaatimpact van onze skivakantie
Wanneer je dit allemaal optelt, heb je al snel het gevoel dat een skivakantie een no-go is. Zeker als je nog eens je vervoer en verblijf erbij telt. Maar hoe scoort een skivakantie in vergelijking met een andere soort vakantie? Op deze website kan je zelf uitrekenen hoeveel CO2-uitstoot er gepaard voor elke specifieke vakantie.
Enkele voorbeelden, steeds voor 5 dagen met 4 personen:
Onze skireis, met de elektrische wagen: 860kg CO2.
Met een diesel/benzine auto naar toscane: 1.050 kg CO2.
Een vliegvakantie naar Barcelona: 2.120kg CO2.
Een vliegvakantie naar Thailand: 9.800kg CO2.
Milieu-impact van een skivakantie
En dan hebben we uiteraard nog de milieu-impact.
Het waterverbruik van de sneeuwkanonnen bijvoorbeeld. Veel resorts gebruiken water dat is opgeslagen in kunstmatige meren, maar natuurlijk niet allemaal. Ook iets dat je kan checken, voor je je reis boekt.
Per hectare piste wordt ongeveer 3.000 m³ water per jaar gebruikt. In de beste omstandigheden is 1 m³ water dus goed voor zo’n 3 m³ sneeuw. Het water dat gebruikt wordt om kunstsneeuw te creëren wordt eerder ‘geleend’ dan ‘gestolen’. Door verdamping en smeltproces belandt het water namelijk weer in de natuur. Dankzij strenge EU-richtlijnen komt er ook geen drinkwater in het gedrang.
Daarnaast is er nog een laatste tegenargument: “dat er voor sneeuwkanonnen chemicaliën worden gebruikt.” Dit hangt af van skigebied tot skigebied, dus kan je ook best even op voorhand checken. En tegenwoordig heb je zogenaamde modernere ‘snow lances’. Dat zijn kleine paaltjes die enkel en alleen water en luchtdruk gebruiken om sneeuw te sprayen. Geen andere schadelijke stoffen dus.
En als volgt; “Voor een skipiste te creëren worden toch veel bomen gekapt?” is ook een verontrusting die we vaak horen. Dat is slechts voor een deel waar. Skiën doe je meestal boven de boomgrens, een plek waar dus zo goed als geen bomen staan.
Het is helaas wel een feit dat er voor lager gelegen gebieden bomen worden gekapt. Maar ook hier is nuance nodig. Het gaat hier in de meeste gevallen over dennenbomen. Dat zijn bomen van minder ecologische waarde. Zij nemen bijvoorbeeld veel minder CO2 uit de lucht. Al zijn de bomen wel belangrijk voor biodiversiteit en de dieren die er leven.
In het beste geval kies je dus voor een skigebied dat hoog ligt, zo heb je minder kans dat er voor jouw ski-ervaring bomen zijn moeten gaan.
En het is niet alleen voor wintersport dat er bomen gekapt worden. Denk bijvoorbeeld aan tennisvelden, voetbalvelden en golfbanen waar bomen voor worden weggehaald. En daar sta je met een pak minder op, dan op een skipiste. En hier gaat het dan vaak over loofbomen, die wel een grote ecologische waarde hebben.
Tot slot heb je nog de sneeuwruimers. Die elke nacht, voor duizenden mensen komen skiën, de sneeuw aandrukken. Hierdoor komt er heel veel druk op de natuur onder de sneeuw. Dat zou ervoor kunnen zorgen dat planten niet meer kunnen groeien in de zomermaanden. Of dat er een disbalans ontstaat tussen bepaalde soorten vegetaties. Al is het goed om ook dit argument te vergelijken met andere activiteiten. Want als gaat de ecologische waarde van zo’n skipiste zeker omlaag, het blijft nog steeds natuur. Er leven dieren en er zullen nog steeds planten staan in de zomer. Dat is niet zo bij een voetbalveld, een tennisveld of zelf de strak afgereden gazon in onze tuinen. Ook daarvoor zijn bomen gekapt, maar die ecologische waarde ervan is zo goed als nul.
Wat kan je zelf doen om je skivakantie ecologischer te maken?
Ik vat nog eens samen waarop je kan letten bij de keuze van je skigebied:
- Hoe hoger, hoe beter (meer kans op sneeuw en minder bomen gekapt).
- Gebruikt het skigebied hernieuwbare energie? Met eigen waterkracht, wind, en zonne-energie?
- Slaat het zelf water op om sneeuw te maken? Zonder chemische toevoegingen?
- Zijn er nog meer initiatieven om hun impact te verkleinen?
Geen idee waar je moet beginnen zoeken naar ecologisch-verantwoorde-skioorden? Deze website lijstte de meest duurzame skiresorts voor je op. Al is het altijd belangrijk zulke lijstjes kritisch te bekijken.
Wij kozen zelf voor Paradiski (La Plagne & Les Arcs). Het ligt hoog, ze gebruiken al sinds 2012 voor 100% hernieuwbare energie en zuinige sneeuwkanonnen. Het gebied is het meest eenvoudig te bereiken met de trein. En het laat zich certificeren voor de meest strenge milieustandaarden.
Welk gebied je ook kiest, je kan ook zelf de impact van je skivakantie verlagen op andere vlakken. Hieronder som ik er enkele op!
Kies voor de trein
Veel mensen verhogen de koolstofuitstoot van hun vakantie, nog voor ze effectief in de skilift zitten. Veel skiërs vliegen namelijk richting skioord. Dat stoot als snel 5 keer zoveel uit. (1) 57% van de totale koolstofuitstoot van een typisch skigebied het gevolg is van het vervoer van mensen naar en binnen het skigebied. (2) Crazy, toch?
In 2020 vertelde alpenonderzoeker Werner Bätzing in een interview ook dat het niet zozeer de sneeuwkanonnen en kabelbanen zijn die verantwoordelijk zijn voor de klimaatimpact van een skivakantie, maar veeleer de wintersporters zelf. “Veel skitoeristen reizen nog steeds met de auto naar de Alpen, waardoor de lucht in de Alpendalen zwaar vervuild is. Er zijn genoeg milieuvriendelijke alternatieven”, zegt Bätzing. “De Alpen liggen in het midden van Europa en zijn uiterst gemakkelijk per trein te bereiken.” Sommige skigebieden zijn rechtstreeks per trein bereikbaar, en vele andere per pendelbus.”, voegt hij nog toe.
Volgens Milieucentraal (3) scoort enkel de elektrische wagen nog beter dan de trein.
Plantaardig eten
Braadworst, schnitzel, spaghetti bolognese, het zijn veel bestelde maaltijden op een skivakantie. Lekker, maar niet meteen de meest bewuste keuze.
Wanneer je plantaardig eet op je skivakantie, kan je je ecologische voetafdruk een heel stuk verlagen. We geven het eerlijk toe: veel skigebieden zijn nog niet echt bezig met vegan opties, wij namen daarom al ons eten van thuis mee in onze elektrische wagen. Dat bleef de hele rit fris in de koffer vooraan. Zo is er voor ons ook geen eten speciaal moeten vervoerd worden in de bergen.
We maakten we bijvoorbeeld vegan pannenkoeken in ons huisje, die we erna op de skipiste opaten. Lifehack: stop ze in een thermosfles, zo blijven ze lekker warm. We aten ook steeds in ons appartement en kookten ons eigen plantaardig eten.
Uit een onderzoek in de UK (4) is gebleken dat een voedingspatroon rijk aan vlees, gepaard gaat met een uitstoot van 7,2 kg CO2 per dag. Bij een plantaardig eetpatroon is dat slechts 2,9 kg CO2. Vegetariërs schommelen er tussenin met 2,8 kg.
Logisch ook als je bedenkt dat 75% van de landbouwgrond wereldwijd dient voor vee(voeding). Er worden dus veel meer (waardevolle) bossen gekapt voor je voeding, dan voor je skipiste.
Je kan je impact dus al meteen wat verlagen als je ervoor kiest om op je vakantie dierlijke producten (vaker) links te laten liggen.
Rekening houden met je afval
Het is waarschijnlijk best herkenbaar; thuis probeer je zo goed mogelijk te sorteren. Maar wanneer je op vakantie bent, dan verdwijnt heel afval toch wel samen in één vuilniszak.
Dat was bij ons vroeger ook zo. De laatste jaren letten we hier extra goed op. We sorteren gft, papier, glas, pmd en restafval.
Wij gingen op skivakantie naar Frankrijk en daar kennen ze helaas het principe van ‘een groene bak’ niet. Groenafval wordt daar gewoon in de restafvalzak gedaan, jammer want dit wordt verbrand. Zonde. Wij hadden nog plaats in de auto en namen ons groenafval terug mee naar huis.
Je skimateriaal
De spullen die we kopen zorgen voor een heel groot deel van je persoonlijke voetafdruk.
Dus je skies of snowboard en je ski-outfit, die kan je ook tweedehands kopen, lenen of huren.
Onze kinderen hun outfit was haast volledig tweedehands of geleend. Hun helm kochten we 7 jaar geleden. Het is een model dat je zowel als fietshelm als skihelm kan gebruiken. Weer een aankoop minder.
Al zouden we nu op zoek gaan naar een tweedehands outfit, mijn vrouw en ik kochten vele jaren geleden nog een outfit van het Franse merk Picture, dat maximaal inzet op gerecycleerde stoffen. Onze helm is in Duitsland gemaakt.
Skimateriaal huren we steeds op de locatie zelf. Dat is steeds kwalitatief materiaal dat intensief gebruikt wordt door heel veel skiërs.
Nog andere tips om het duurzaam te houden
- Ga nooit off-piste. Dit is niet alleen gevaarlijk, het kan ook de natuur beschadigen. Heel wat dieren hebben nesten onder de sneeuw.
- Ga buiten het hoogseizoen indien mogelijk, door de spreiding van toerisme wordt de natuur minder belast.
- Kies, indien je dat leuk vindt, een dag voor een andere activiteit zoals langlaufen in de plaats van skiën of snowboarden, hierdoor verstoor je de omgeving minder.
Moeten we dus allemaal stoppen met skiën om de wereld te redden? Nee. Het skiën an sich is niet het grote probleem, het is de manier waarop deze sector bijvoorbeeld van energie wordt voorzien. Niets kan milieuvriendelijk zijn in een wereld die draait op fossiele brandstoffen.
En ook wij als ‘Sustainable Family’ gingen dit jaar skiën, goed wetende dat een skivakantie, net zoals een andere vakantie, een impact heeft. We proberen als gezin zoveel mogelijk stappen te nemen naar een zo duurzaam mogelijk leven. We zijn niet perfect en als we alles perfect zouden doen, zou het voor onszelf dan ook weer niet duurzaam zijn.
Hopelijk heb ik je in ieder geval kunnen helpen om een bewuste keuze te kunnen maken.
Bronnen:
1. Anthesis Group
2. Franse overheidsagentschap ADEME en de liefdadigheidsinstelling Mountain Riders
4. https://link.springer.com/article/10.1007/s10584-014-1169-1
Vergeet de impact op de berg niet; erosie en natuur zijn daar ondergeschikt aan de noodzaak voor een piste. Als je in de zomer door de bergen loopt zie je ‘t terug.